Frans van der Reep

Westkeetshaven 1995,

architectuur van een sociale innovatie

Graag neem ik u mee naar mijn grote praktische  leermoment over hoe internet werkt.  Dat was in 1995 en het betrof het toenmalige NBM Amstelland project Westkeetshaven in Zwijndrecht. 1995 is inmiddels zo lang geleden dat ik alle namen van de betrokkenen zal noemen. Het aardige van deze case is, vind ik, dat je goed kunt zien hoe internet werkt. Bedenk dat er in 1995 weinig mobieltjes waren, geen Google, geen Facebook of whatsapp.

Ik werkte in 1995 als strateeg binnen een van de toenmalige Business Units van KPN. Die Business Unit had onder andere een divisie CableCom.  CableCom, verantwoordelijk voor binnebekabeling, van panden, werd geleid door Piet Voogd (thans de baas van iVent , onder meer de informatievoorzieningsclub van Defensie).

Piet en ik werkten veel samen. We hadden vertrouwen in elkaars oordeel. We waren ‘Pal’s zoals ik dat later zou gaan noemen. Pal is een afkorting en staat dan voor je vermogen te poolen, ally-en en linken, reuzen bouwen zeg maar, een kerncompetentie in de internettijd. Piet had vooral toegang tot de operating capabilities van KPN vanwege zijn ondernemende persoonlijkheid en omdat hij een goede business draaide. Ik had vooral toegang tot externe relaties en had visie.

Een van die externe relaties was Guus van Meurs, toenmalige regiodirecteur Zuid-Holland van NBM Amstelland, en trusted advisor van de toenmalige CEO van NBM Amstelland, van Bussel. Guus was verantwoordelijk voor het NBM Amstelland project Westkeetshaven waar hij natuurlijk een succes van wilde maken. Een andere relatie was Hans Ketel, directeur-eigenaar van CAE, een innovatief architectenbureau in Rotterdam. Toenmalig KPN’s Michel Beer, completeerde het gezelschap en zou later programmamanager voor dit joined effort worden.

En zo was er dus opeens een visionair team waarin visie, ondernemerschap en uitvoerend vermogen moeiteloos gekoppeld werden rond het concrete project Westkeetshaven. De visie was dat het toen ontluikende internet en allerlei nieuwe applicaties in en rond het woonhuis (domotica) zou zorgen voor de noodzaak van extra kabelvoorzieningen in woonhuizen (wireless was er nog niet). Het ondernemerschap zorgde ervoor dat er door NBM Amstelland geïnvesteerd werd in een plan, door CAE gemaakt,  voor concrete extra bekabelingsplannen en loze leidingen in die Zwijndrechtse huizen die daarmee ook extra selling points op de markt kregen. KPN CableCom en NBM Amstelland zorgden voor uitvoerend vermogen.

Piet Voogd en ik bespraken dit plan met Roel Pieper in een prachtig huis in Bloemendaal en die vond het toen een geweldig idee. Dat hielp ook enorm ten aanzien van sponsorship binnen KPN. De relatie van Guus van Meurs met van Bussel, de toenmalige CEO van NBM Amstelland zorgde voor draagvlak bij de bouwer. Dat laatste was ook echt nodig want als bouwer een paar duizend gulden (1995!!) extra investeren in een woonhuis dat nog niet verkocht is, is een grote stap in die wereld.

Deze samenwerking in dit team, dat er opeens ‘zomaar’ was,  werd beklonken in de prachtige omgeving van “het Roode Kooper” op de Veluwe, een bijeenkomst waar ik trouwens voor het eerst mijn verhaal over hoe internet Middeleeuwse structuren weer op de kaart, zet heb verteld. En een bijeenkomst die ‘s ochtends om 7.00h begon met een heerlijke zomerochtend wandeling met de boswachter, een buitengewoon effectieve start van een seminar omdat iedereen elkaar dan al kent na een uurtje. Ik kan dit iedereen aanbevelen. Later ben ik dit soort verbindende de creativiteit stimulerende wandelingen vaker gaan organiseren bij Duinoord/Wassenaar onder het prikkelend label; “business blind date“, probeer het maar eens…het werkt geweldig en kost helemaal niets.

En zo zie je hoe ondernemen in het internet tijd in de grond van de zaak werkt. Laat een team ontstaan waarin een concrete visie, ondernemerschap en uitvoerend vermogen moeiteloos worden verbonden en in no time ben je ‘in business’.  Daar komt geen business case aan te pas. Het gaat dus niet alleen om techniek en getallen. Het gaat vooral over netwerken, vertrouwen en weten wat je wilt: “Chase the vision, not the money” heette dat 15 jaar later in een presentatie die ik op de landelijke CFO dag in 2009 in de Utrechtse Jaarbeurs mocht doen.

Hoe het verder ging? NBM Amstelland liet toen een site bouwen door KPN Research, toen innovatief, om potentiele kopers te informeren over het project WestKeetshaven en nam het besluit die extra kabels inderdaad in de huizen te investeren. Die site zat zo in elkaar dat je er als gebruiker meer van te zien kreeg naarmate je een serieuzere koper was. Mensen die echt gekocht hadden kregen volledig toegang en dus ook toegang tot elkaar.

Wat er toen gebeurde was heel leuk en voor mij toen heel onverwacht. Het bleek dat aanstaande buren en wijkgenoten elkaar heel snel vonden in hun gedeelde belangen en wel nog voordat ze fysiek in die wijk woonden. Ze werden al buren vooraf aan de verhuizing en gingen via de site gezamenlijk optrekken. Heel simpel omdat het weinig moeite kostte om die contacten aan te gaan en ook omdat er veel te winnen viel .

De reden? Internet verlaagde de zogenaamde de transactiekosten van betrokkenen om dit zo samen te regelen, de echte driving force achter de zgn nieuwe business modellen.

O. Williamson breidde de transactiekostentheorie uit in 2009 en hij ontving hiervoor de Nobelprijs Uitermate relevant om op dit moment te begrijpen waarom er gebeurt wat er gebeurt. Misschien wel het enige relevante. Maar dat onderzoek ik nu en ik kom daar op terug bij u.

De Westkeetshaven site faciliteerde bijvoorbeeld een inkoopcombinatie, bottom-up vraagbundeling heet dat nu, richting notaris, bouwer, tuinbedrijven, gemeente Zwijndrecht etc. Ook werden door de dialoog die tussen aanstaande bewoners op gang kwam ontwerpfouten uit het huis gehaald.  De burgers werd prosumer zeggen we nu en ze vormden in no time een coöperatief verband.

NBM Amstelland kreeg ook veel waardering in de markt van klanten en collega bouwers, getuige diverse publicitaire uitingen, en kon zich als innovatieve bouwer afficheren. Dat heeft hen later veel opgeleverd.

Uiteindelijk heeft NBM Amstelland dit inderdaad allemaal zo gebouwd maar het feitelijke kabelplan is natuurlijk snel door de techniek (wireless) ingehaald. Toch beschouw ik het als een persoonlijk succes.  Het initiatief had alleen maar winners namelijk. Niemand is er slechter van geworden.

Uiteraard had ook dit succes vele vaders. Voor mij persoonlijk is de oogst dat ik toen niet alleen als visionair het goed gezien heb, maar ook concreet  begreep hoe “de nieuwe wereld” met internet werkte: innovatie is onverwacht, werkt bottom-up op basis van vertrouwen, heeft een helder doel en een succesvol team. Waarom is innovatie onverwacht in dit Westkeetshaven voorbeeld? Het onverwachte toen was dat niemand had van tevoren bedacht dat de site, die echt een bescheiden rol was toebedacht, de drager van zo veel succes zou zijn. Dat was onverwacht. De social company , sociale innovatie heet dat nu, misschien wel burgerinitiatief , avant la lettre.

Eigenlijk is dit alles, 20 jaar later, nog zo. Ik heb zelf veel gehad aan Westkeetshaven. Het heeft me in zekere zin gevormd. Het heeft het mogelijk gemaakt de visie die ik toen al had in aardse vormen neer te zetten samen met anderen. Ik noem dat nu vaak in mijn speeches het beeld van de ‘Jacobsladder’: die ladder waar Jacob een droom over had, die omhoog tot in de hemel wijst maar die tegelijkertijd wel met zijn voetjes op de grond staat.

Veel van deze ervaringen en lessen zult u tegenkomen in mijn latere publicaties. Ik ben alle betrokkenen nog steeds dankbaar dat ik hierbij mocht zijn en deze droom mocht beleven&bouwen samen met hele leuke mensen. Deze ervaring werd de basis voor mijn  lectorale rede ”Connected Future” in 2004.  Het stond aan de basis van het zelfroosteren dat KPN in 1999 voor de field-engineers mogelijk maakte en dat thuiszorg Urecht iets later implementeerde. Een practice waarvoor deze overigens onderneming in 2001  een wereldwijd patent aanvroeg  als “system and method for booking work assignments” en eigenlijk “kantelen”, weconomics of hoe het maar wilt noemen  avant la lettre beschrijft en erg vergelijkbaar wat we in de zgn nieuw business modellen a la Uber zien.

Dat Internet later bleek niet alleen te verbinden en de persoonlijke autonomie te vergroten maar dat het ook bleek uit te sluiten , en waarom,  en dat het inkomens en dat internet machtsverschillen ook uitvergroot, Piketty, wisten  we toen allemaal nog niet. MIT’s Michael Dertouzos kwam met deze stelling  in 1998 in zijn boek “What will be” Clay Shirky suggereerde dit in 2005. Maar dat was allemaal veel  later.

Het Sociaal Cultureel Planbureau heeft eind 2014 de nieuwe tweedeling voor Nederland vastgesteld.

Boeiende ontwikkeling. Dat wel.

.—————————————————

versie 2

Graag neem ik u mee naar mijn grote practische  leermoment over hoe internet werkt.  Dat was in 1995 en het betrof het toenmalige NBM Amstelland project Westkeetshaven in Zwijndrecht. 1995 is inmiddels zo lang geleden dat ik alle namen van de betrokkenen zal noemen.

Ik werkte in 1995 als strateeg binnen een van de toenmalige Business Units van KPN. Die Business Unit had onder andere een divisie CableCom. CableCom werd geleid door Piet Voogd ( thans de baas van iVent , onder meer de informatievoorzieningsclub van Defensie).

Piet en ik werkten veel samen. We hadden vertrouwen in elkaars oordeel. We waren ‘Pal’s zoals ik dat later zou gaan noemen. Pal is een afkorting en staat dan voor je vermogen te poolen, ally-en en linken, reuzen bouwen zeg maar en een kerncompetentie in de internettijd. Piet had vooral toegang tot de operating capabilities van KPN vanwege zijn ondernemende persoonlijkheid en omdat hij een goede business draaide. Ik had vooral toegang tot externe relaties en had visie.

Een van die externe relaties was Guus van Meurs, toenmalige regiodirecteur Zuid-Hollandvan NBM Amstelland, broer van een bevriende KPN collega John en trusted advisor van de toenmalige CEO van NBM Amstelland. Guus was verantwoordelijk voor het NBM Amstelland project Westkeetshaven. waar hij natuurlijk een succes van wilde maken. Een andere relatie was Hans Ketel, directeur-eigenaar van CAE, een innovatief architectenbureau in Rotterdam. KPN’s Michel Beer completeerde het gezelschap en zou later programmamanager voor dit joined effort worden.

En zo was er dus opeens een visionair team waarin visie, ondernemerschap en uitvoerend vermogen moeiteloos gekoppeld werden rond Westkeetshaven. De visie was dat het toen ontluikende internet en allerlei nieuwe applicaties in en rond het woonhuis (domotica) zou zorgen voor de noodzaak van extra kabelvoorzieningen in woonhuizen (wifi was er nog niet). Het ondernemerschap zorgde ervoor dat er geinvesteerd werd in een plan, door CAE gemaakt,  voor concrete extra bekabelingsplannen in die Zwijndrechtse huizen die daarmee ook extra selling points op de markt kregen. KPN CableCom en NBM Amstelland zorgden voor uitvoerend vermogen.

Piet Voogd en ik bespraken dit plan met Roel Pieper in een prachtig huis in Bloemendaal en die vond het toen een geweldig idee. Dat hielp ook enorm ten aanzien van sponsorship binnen KPN. De relatie van Guus van Meurs met van Bussel, de toenmalige CEO van NBM Amstelland zorgde voor draagvlak bij de bouwer. Dat laatste was ook echt nodig want als bouwer een paar duizend gulden (1995!!) extra investeren in een woonhuis dat nog niet verkocht is is een grote stap in die wereld.

Deze samenwerking in dit team, dat er opeens ‘zomaar’ was,  werd beklonken in de prachtige omgeving van “het Roode Kooper” op de Veluwe, een bijeenkomst waar ik trouwens voor het eerst mijn verhaal over hoe internet Middeleeuwse structuren weer op de kaart, zet heb verteld. En een bijeenkomst die ‘sochtends om 7.00h begon met een heerlijke zomerochtend wandeling met de boswachter, een buitengewoon effectieve start van een seminar omdat iedereen elkaar dan al kent. Ik kan dit iedereen aanbevelen. (Later ben ik dit soort verbindende wandelingen vaker gaan organiseren bij Duinoord/Wassenaar onder het prikkelend label; “business blind date“, probeer het maar eens…het werkt geweldig en kost helemaal nix…)

En zo zie je hoe ondernemen in het internet tijd in de grond van de zaak werkt. Laat een team ontstaan waarin een concrete visie, ondernemerschap en uitvoerend vermogen moeiteloos worden verbonden en in no time ben je ‘in business’.  Daar komt geen business case aan te pas. Het gaat dus niet alleen om techniek en getallen. Het gaat vooral over netwerken,vertrouwen en weten wat je wilt: “Chase the vision, not the money” heette dat 2o jaar later in een presentatie die ik op een landelijke CFO dag in 2010 mocht doen.

Hoe het verder ging? NBM Amstelland liet toen een site bouwen (jawel..!) om potentiele kopers te informeren over het project WestKeetshaven en nam het besluit die extra kabels inderdaad in de huizen te investeren. Die site zat zo in elkaar dat je er als gebruiker meer van te zien kreeg naarmate je een serieuzere koper was. Mensen die echt gekocht hadden kregen volledig toegang.

Wat er toen gebeurde was heel leuk en voor mij heel onverwacht. Het bleek dat aanstaande buren en wijkgenoten elkaar heel snel vonden in gedeelde belangen nog voordat ze in die wijk fysiek woonden. Ze werden al buren vooraf aan de verhuizing en gingen via de site gezamenlijk optrekken. De site faciliteerde bijvoorbeeld een inkoopcombinatie richting notaris, bouwer, tuinbedrijven, gemeente Zwijndrecht etc. Ook werden door de dialoog die tussen aanstaande bewoners op gang kwam (kleine) ontwerpfouten uit het huis gehaald.  En, tenslotte, NBM Amstelland kreeg uiteindelijk veel waardering in de markt, getuige diverse publicitaire uitingen, en kon zich als innovatieve bouwer  afficheren. Dat heeft hen later veel opgeleverd.

Uiteindelijk heeft NBM Anstelland dit inderdaad allemaal zo gebouwd maar het feitelijke kabelplan is natuurlijk snel door de techniek (wifi) ingehaald. Toch beschouw ik het als een persoonlijk succes.  Het initiatief had alleen maar winners namelijk. Niemand is er slechter van geworden.

Uiteraard had ook dit succes vele vaders. Voor mij persoonlijk is de oogst dat ik toen niet alleen als visionair maar ook concreet  begreep hoe “de nieuwe wereld” met internet werkte: innovatie is onverwacht, werkt bottom-up op basis van vertrouwen, een helder doel en een succesvol team. Waarom is innovatie onverwacht in dit Westkeetshaven voorbeeld? Het onverwacht toen was dat niemand had vantevoren bedacht dat de site, die echt een bescheiden rol was toebedacht, de drager van zo veel succes zou zijn. Dat was onverwacht. De social company avant la lettre

Eigenlijk is dit alles, 15 jaar later, nog zo. Ik heb veel gehad aan Westkeetshaven. Het heeft me in zekere zin gevormd. Het heeft het mogelijk gemaakt de visie die ik toen al had in aardse vormen neer te zetten samen met anderen. Ik noem  dat nu vaak in mijn speeches het beeld van de ‘Jacobsladder’: die ladder waar Jacob een droom over had, die omhoog tot in de hemel wijst maar die tegelijkertijd wel met zijn voetjes op de grond staat. Veel van deze ervaringen en lessen zult u tegenkomen in latere publicaties. Ik ben alle betrokkenen nog steeds dankbaar dat ik hierbij mocht zijn en deze ervaring werd de basis voor mijn lectoraat  en lectorale rede  “Connected Future” in 2004!