Waar gaat communicatie over?

Een persoonlijke visie en ter overweging

‘Waar betekenis verdwijnt, verschijnt wantrouwen en vervolgens controle’. Als context verandert, verdwijnt de oorspronkelijke betekenis en wordt dit mechanisme in gang gezet. Tegelijkertijd worden vernieuwde betekenis gevende processen gestart, zowel op maatschappelijk als persoonlijk niveau.

Drie simultane ontwikkelingen ontstaan dan:

  • de zoektocht naar nieuwe betekenis op maatschappelijk niveau (nieuwe religies, nieuwe kruistochten, creative industry etc);
  • de zoektocht naar nieuwe betekenis op persoonlijk niveau (mindfulness, Sabbatical, Dance Valley, persoonlijk leiderschap en ondernemerschap);
  • maar ook versterking van control, via veiligheidsdiensten maar ook via een veelheid van subtielere manieren en maatschappelijke processen zoals certificeren van onderwijs en het belang dat aan governance in organisaties wordt gehecht.

Communicatie in een digitale wereld

Communicatie gaat in dit spanningsveld over het verbinding houden met de ervaring van betekenis en daar de goede woorden, klanken, beelden en symbolen voor te vinden. Dat geldt voor ons, individuen, voor organisaties en zelfs voor hele landen. Dit zijn belangrijke, onderliggende persoonlijke en maatschappelijke processen deze dagen, waarin met de komst van de digitale wereld zowel de individuele als de maatschappelijk context lijkt te veranderen. In al die veranderingen is betekenisgeving, aan jezelf, je baan, je sociale omgeving, bepaald niet vanzelfsprekend. Vandaar dat ‘politiek’ op dit moment maatschappelijk een essentiële rol heeft, politiek verstaan als het gezaghebbend bewerkstelligen van waarden en normen.

Contexten

Als contexten wijzigen, begrijpen we al snel niet meer wat we zien en neemt ideologie al snel de plaats in van deze context. Referentiepunten veranderen[1]. Mentale categorieën wijzigen. Vaak responderen we dan snel vanuit wat we denken dat sociaal wenselijk is. Dat creëert ontworteling en genereert verder verlies aan betekenis[2]. Over oplossingen kunnen we pas nadenken als we zien wat er aan de hand is. Vandaar dat begrijpen van context belangrijk is. Het bepaalt de definitie van een situatie en daarmee onze respons. “Context drives meaning”. In het licht van de uitdaging om de komende jaren als persoon de kracht, het inzicht en de competentie te hebben het eigen leven te structureren, dit tegen de achtergrond van de komende veranderende maatschappelijke ordening met de komst van de digitale wereld, is inzicht in deze samenhang belangrijk[3]. Zonder deze inzichten lopen de processen van betekenisgeving vast en komen we in bedoelde of onbedoelde ‘framing’ en ‘nudging’ terecht. De geschiedenis leert ons dat daar op den duur niets goeds uit voortkomt.

Onderwijs

In dit proces van herstel van betekenis staat onderwijs centraal. Onderwijs zou ook moeten gaan over deze fundamentele communicatieprocessen rond maatschappelijke en persoonlijke betekenisgeving, over de grote waarde van integriteit. Ook daar is een ’grammatica’ voor nodig en veel oefening, toonladders oefenen, net als leren piano spelen. Daar zou het vak communicatie over moeten gaan. Zonder communicatie sta je alleen, als persoon, als onderneming. Niet communiceren is dus geen optie. Er is veel te winnen bij communicatie en veel te verliezen bij een gebrek eraan. Het gaat dus wel ergens over, je verhouding tot de wereld en de ander en in welke woorden, symbolen, rituelen je dat duidelijk maakt. Als je die woorden niet kunt vinden, wordt je repertoire wel erg smal en je vermogen om betekenis te geven van jezelf en je omgeving dun. Dus: laten we heel goed worden in integer, geweldloos communiceren en niet te snel in oordelen schieten over wat we zien. Dat lijkt me een heel waardenvol perspectief.

———————————————————-

Dit essay verscheen op 21 oktober op http://www.commtop.nl/cc-waar-gaat-communicatie-over/

———————————————————-

[1]Reference Points,  (in) Secondsight on tangibility, issue #40, spring 2015, p. 38-43

[2] Ter illustratie. In Nederland heeft op dit moment 20% van de inwoners klachten van depressieve aard en 6% heeft medicatie vanwege psychische klachten. Het zou interessant zijn om na te gaan of er een causaal verband ligt met dit onvermogen om als individu betekenis te geven.

[3] Bijsluiter voor de duistere kant nodig, scienceguide, 25 februari 2014

1 Comment

  1. Joost Tieleman June 3, 2016 1:35 pm  Reply

    Bedoel je met Onderwijs de onderwijsinstituties? Of bedoel je met onderwijs meer onderricht? Dus veel breder maatschappelijk: ouders, sociale (religieuze) verbanden. Een onderwijsboodschap is politiek geformuleerd en gekleurd denk ik.

    Ik ben voor een “Vraag Beweging”. Om elkaar beter te begrijpen moeten we elkaar meer vragen stellen dan Poneren op niet gestelde vragen of ongefindeerde waarheden.

Leave a Reply to Joost Tieleman Cancel reply