Frans van der Reep

De Internet agenda in de zorg. Hoofdpijn of een wondermiddel ?

1.    Huidige zorg efficienter 

Over weinig onderwerpen in de zorg is meer geschreven dan over hoe internet, mobiele data en sociale media de zorg goedkoper, beter en leuker zouden kunnen maken. Heel veel zaken zijn al beschreven de laatste 15 jaar en zitten in de pijplijn. Het inzicht is er. Het wachten is op implementatie.

In twee blogs beschrijf ik mogelijkheden en uitdagingen en geef zo een beeld van de potentie en van wat er vermoedelijk zit aan te komen. Die toepassingen zitten boven en onder ‘de motorkap’ en zowel in ondersteunende als in primaire zorgprocessen.

Het eerste blog gaat over hoe je binnen de bestaande kader en structuren internet kunt zien als tool om de zorg efficienter te leveren. De tweede blog, die hier achteraan staat, gaat over het effect van internet op de organisatie van de zorgorganisaties zelf.

Ook zorg-organisaties worden door internet achterstevoren, binnenste buiten en ondersteboven gekeerd. Ook hier van ’B2C’ naar ‘C2B’. De klant zit ook in de zorg steeds meer aan het stuur. Ook hier ‘het nieuwe werken’. We zitten aan het begin van dit proces.

Het contact met de patiënt/cliënt thuis wordt door internet mogelijk. Telemedicine, telecare. E-Health. Het staat bekend onder verschillende namen. De behandelaar heeft een video meeting met de patiënt waarbij er ook wederzijds informatie wordt uitgewisseld en vormen van thuisbehandeling mogelijk zijn. Te denken valt aan psychiatrie, coaching, behandeling van chronische ziekten (copd, suikerziekte). Een lijst die snel langer wordt omdat dit goed blijkt te werken voor alle betrokkenen. Opereren op afstand, sensor technologie en M2M, the internet of everything, komen eraan. Het ziet er naar uit dat al deze toepassingen snel doorgroeien in getal en intensiteit. Voor velen een zegen.

Trend in de psychiatrie is bijvoorbeeld zelf-service. Niet alleen NAW maar ook je eigen gegevens bijhouden, dagboekje, gevoelens over je eigen psychische toestand etc. Lijkt zeer veelbelovend in de psychiatrie. Ook het organiseren van je netwerk via Internet gaat er komen voor psychiatrische patiënten.

Zelfdiagnose komt eraan via slimme digitale uitvraagprocedures.

Het elektronisch patiëntendossier (epd) is een onderwerp van forse discussies. Maar dat patiëntgegevens via het internet toegankelijker zullen worden en ook meer uitwisselbaar tussen instellingen is wel duidelijk. De manier waarop is nog een discussie, temeer omdat hier beheer en security aspecten nog onvoldoende helder geregeld zijn. En wat gebeurt er als de dokter uitgaat van jouw bloedgroep A in het EPD terwijl je achteraf B had? Wie heeft het dan gedaan? Dat soort juridische aspecten moet wel helder zijn.

De wireless laptop aan het bed heeft in Nederland al breed zijn intrede gedaan. Ook bevindingen van de dokter in het consult kunnen in hoge mate via automated reporting efficiënter opgeschreven en vastgelegd worden. De gedachte is dat medische verslagen altijd variaties zijn op het antwoord op de zelfde vragen. Dat kan dus misschien niet voor 100% maar wel voor een groot deel geautomatiseerd worden en daarna in de richting van een of andere vorm van EPD worden geleid. De eerste proeven lopen.

Afspraken maken met de dokter kunnen de meeste patiënten heel goed zelf en een sms’je sturen van tevoren als herinnering aan de afspraak of om je eraan te herinneren dat je je pillen moet slikken levert veel geld op en bevordert therapietrouw. Het is toch gek dat ik met de garage een concreet time slot kan afspreken via internet en mijn tandarts via email onbereikbaar is.

Internet in de zorg ondersteunt daarnaast positie-, conditie- en beweging analytics. De onderliggende sensortechnologie realiseert méér online inzicht voor de patiënt en zijn familie. Voorbeelden zijn triggers voor het personeel/ familie bijvoorbeeld rond (onder)voeding/gewicht, temperatuur, geluid (aandacht/bezoek), slaap, beweging. De triggers, die via dashboards/ handhelds kunnen worden bekeken of gehoord (alarm), zijn efficiënte alerts voor de zorgverlener. Zij kunnen door de historie van de triggers en alerts exact zien waar (extra) aandacht voor patiënten/ resources nodig is door in en om het bed van alles automatisch realtime en location based te meten.

Denk ook aan informatie rond kwaliteit en voorraad van medicijnen en beschikbaarheid en onderhoud van medische apparatuur.

Al deze technologieën en toepassingen laten de structuur van de zorg intact maar geven de zorgverlener perspectief op “extra handjes” omdat de processen slimmer, efficiënter en dichter op de patiënt worden georganiseerd.

2.    Organisatie van zorg

Dit is deel 2 van een blog over internet in de zorg. Internet zal niet alleen de interactie met de patiënt veranderen. Internet zal ook de organisatiestructuren, manier van verzekeren, financiering en het institutioneel kader beïnvloeden. We zitten aan het begin van dit proces.

Zelf-roosteren, ‘private crowdsourcing’, door het personeel wordt een enorme bron (>30%) van besparing en wellicht de oplossing voor ‘voldoende handen aan het bed’. Als er een overzicht van de te draaien diensten bestaat kunnen mensen, net als wie wanneer op de tennisbaan mag, dat echt wel zelf onderling regelen. Centrale coördinatie via hiërarchie is gewoon onnodig en te duur. In de praktijk van de zorg instellingen is deze stap een enorme cultuur interventie en botsing van ideologieën maar dat het die kant op gaat ben ik zeker van. Het is in feite de zelfde beweging als het ver ZZP’en die je op de arbeidsmarkt ziet. Ook verplegers worden werkondernemers. De Buurtzorg is er een mooi voorbeeld van, een overzichtelijke club van professionals die het samen en samen met de klant regelt. Mijn ideeën over zelfroosteren (ketenomkering) waar ik in 1998 mee begon, heb ik 10 jaar geleden concreet mogen helpen implementeren bij Thuiszorg Utrecht nadat KPN dit principe voor zijn monteurs community had geadopteerd. Zowel het management als de thuiszorgers zelf als de cliënten waren dik tevreden. Eigenlijk bereik je dat een grote instelling voor de patiënt gaat aanvoelen als een kleine instelling die ‘de patiënt ziet’. En weet je, de honderdduizenden mantelzorgers in dit land doen al jaren niets anders dan zelf plannen en roosteren. En dat werkt prima. .

Natuurlijk kan ook de zorginstelling geld besparen door shared service centra te adopteren voor logistiek, financiën, personeelszaken en medische informatiesystemen. Het is mij niet duidelijk waarom een ziekenhuis een ICT bedrijf zou willen zijn met een volledig eigen applicatie architectuur? Gemeenschappelijk gebruik van informatiesystemen en patiëntgegevens , delen en uitwisselen via een veilig internet, lijkt me hier de route. Er is hier nog veel te winnen al zijn er veelbelovende initiatieven in Nederland. Als je ziekenhuizen concurrenten van elkaar maakt gaat dit natuurlijk niet gebeuren en gaan medici ook niet meer ervaring met elkaar uitwisselen. Dat lijkt me dus geen goed plan.

Ook wetenschappelijk onderzoek wordt aangeraakt door internet al was het alleen al door de snelheid waarmee nieuwe inzichten kunnen worden uitgewisseld. Denk aan ‘de grote griepmeter’: informatie ophalen wordt evident gemakkelijker. Het quantified self initiatief is er ook een voorbeeld van. Nieuwe behandelingcombinaties  ontstaan gewoon omdat dat dit gemakkelijker wordt. Niet apart de ‘silo’s’ longarts, internist, cardioloog. Maar klantgedreven aanpak op basis van samenwerking tussen de verschillende disciplines in de zorgketen, net als in ondernemingen, waarin de geïnformeerde patiënt de grote aanjager is van deze transformatie.

Spectaculair wordt het als bijvoorbeeld een groep van zorginstellingen met een min of meer volledig aanbod, zich gaat organiseren als ‘community care’. De zorginstellingen in de Rotterdam agglomeratie of bijvoorbeeld in Drenthe zouden als community kunnen werken, hun eigen verzekering kunnen starten onder uitsluiting van de huidige verzekeraars en via regionale crowdfunding binnen de community kunnen financieren, net zoals bijvoorbeeld de ANWB dit voor de wegenwacht heeft geregeld. Er staat nergens in de huidige wet dat dit niet mag. Ik wil best betalen aan mijn ziekenhuis in plaats van aan een anonieme bureaucratische verzekeraar, net zoals ik nu voor ‘mijn’ wegenwacht betaal. Dan kom je in de gedachtegang van ‘de onderlinge’, de coöperatie, terecht en komen de huidige forse winsten van zorgverzekeraars, die belang hebben bij handhaving van de status quo en dure complexiteit, ten gunste van de zorg zelf. Eigenlijk kom je qua business model in de zorg dan weer terug bij ‘de collecte in de kerk voor Piet als die zijn been gebroken heeft’.  Aanzetten voor deze transformatie zijn zichtbaar.

Maar het allergrootste goed van slim internet gebruik is dat internet de menselijke maat terugbrengt in de zorg. De huidige zorg ‘ziet de mens niet’ om prof Anne Goossensen uit Tilburg te citeren. Internet maakt het echter mogelijk de schaalvoordelen van de grote onderneming te combineren met de kleinschalige charme van de dorpswinkel. Wij zouden toch als patiënt meer moeten zijn dan een verzameling DBC’s, zoals dit nu uit de factuur van een zorginstelling blijkt. Daar ligt de grote kans en de grote uitdaging van een volwassen integratie van internet in onze zorginstellingen.