Frans van der Reep

Keynes en het Globalisme

Ik krijg steeds meer het idee dat de grondgedachte van Keynes, via bestedingen en multiplier de kringloop aan de gang houden, nog een impliciet uitgangspunt heeft waar dezer dagen niet meer aan voldaan is.

Even de theorie. Lonen en investeringen hebben een kosten en een bestedingseffect. Voor de toelichting beperk ik me even tot de lonen. Aan de ene kant moet de werkgever bij loonsverhoging meer voor zijn mensen betalen. Dat is het kosteneffect. Aan de andere kant gaan de ontvangers van dit loon in principe meer besteden. Dat is het bestedingseffect.

Dit simpele gegeven betekent alleen al voor Nederland dat voor sommige bedrijven loonsverhoging prima is voor het bedrijfsresultaat, voor Albert Heijn bijvoorbeeld. Aan de andere kant zijn er ook bedrijven die hier dan het hogere loon betalen en, omdat ze hun bestedingen uit het buitenland halen, de exporteurs, niet profiteren van het bestedingseffect van de loonsverhoging. Voor exporteurs overheerst het kostenaspect van de loonsverhoging. Voor exporteurs geen bestedingseffect.

Voor overheidsbezuinigingen kun je qua effect zo’n beetje de zelfde analyse maken.

Het punt is dat extra bestedingen dus vooral goed uitwerken als die in dezelfde kringloop terecht komen. Dan treedt het multiplier effect op. Want bestedingen leiden dan tot bestedingen, leiden tot bestedingen etc.

Ik denk dat het Keynesiaanse multiplier en aandacht voor effectieve vraag mede nu veel minder werkt omdat de economie zo geglobaliseerd is. Als ik een euro uitgeef dan kan ik er heel vaak niet vanuit gaan dat die in dezelfde kringloop opnieuw besteed wordt. Veel vaker komt die via allerlei multinationale constructies in Singapore of Hongkong of aan de andere kant van het land terecht. Doordat de multiplier daardoor niet aan de gang kan ontstaat vanzelf meer aandacht voor de kostenkant van bestedingen. En dat is nu ook precies aan het gebeuren.

Aan de andere kant zie je dat overal waar lokaal geld wordt ingevoerd, en dat is nu op minstens 20 plekken in de wereld gebeurd, er per direct een forse economische impuls volgt.  Je moet dan denken aan een 15% extra economische groei. De reden dat dit gebeurt staat hierboven: mijn besteding van euro 1,= wordt binnen de zelfde lokale kringloop opnieuw besteed . En zo kan de multiplier zijn werk doen. Het geld blijft rollen.

Lokale orientatie, Nearonomics. Ik denk dat het gaat om het sluiten van de circle of life. Met ‘barter’ krijgen velen van ons meer grip op de wereld waarin zij leven en wordt de omgeving minder anoniem. Misschien is dit wel de driver van deze ontwikkeling aan onze kant van de wereld. We zijn uitgekeken op de grootschaligheid in de samenleving. Of dat nu gaat over ziekenhuizen, over grote onderwijsinstellingen dan wel corporates: het belang van globalisme staat aan het begin van een process van herijking. Waar mensen alleen georganiseerd worden langs de as van nut en productie ontstaat heimwee naar de oorsprong. En dit process krijgt nu practische vormen in zaken als lokaal geld en kleinschalige organisatievormen waarin persoonlijke verantwoordelijkheid terugkomt

Ik ben zelf  al lang weg uit de macro-economische research. Dames en heren daar, herneem de werken van de Pool Kalecki en vooral ook van Keynes eens. Het zou zo maar kunnen dat mondiaal georganiseerde arbeidsverdeling de werking van de multiplier onmogelijk maakt waardoor we in een eenzijdige kosten oriëntatie terecht komen. Zolang er geen institutie is die op dat wereld niveau de economische kringloop kan besturen, en dit bestedings-gat dicht, blijft er een permanent bestedingslek. Met alle gevolgen van dien.

Deze wereld zou je niet zo zeer moeten analyseren vanuit macro-economische theorie maar veel meer vanuit het prisoner’s dilemma.

Naar de toekomst toe betekent dit twee opties. Of we creëren een uitvoerende macht om dit mondiale bestedingslek te voorkomen en uit het verlammende prisoner’s dilemma te blijven. Of we lokaliseren de economische kringlopen, nearonomics.

Deze analyse moet dacht ik ook om economische, niet alleen om politieke reden, gemaakt worden.